Για πολλά χρόνια, από την ώρα εμφάνισης των social media μέχρι και σήμερα, μια φράση χαρακτήριζε την επιχειρηματική στρατηγική αυτών των πλατφορμών: «αν δεν πληρώνεις για το προϊόν (την πλατφόρμα), τότε είσαι το προϊόν».
Σε ελεύθερη μετάφραση, ο χρήστης δεν πλήρωνε με ένα είδος συνδρομής για την παρουσία του στο Facebook, το Twitter, το Instagram κ.λπ. γιατί παραχωρούσε κάτι άλλο: την προσοχή του και καμιά φορά το περιεχόμενό του, τα οποία με τη σειρά τους «πωλούνταν» στους διαφημιστές. Για όλα αυτά τα χρόνια, αυτό το μοντέλο επιχειρηματικής ανάπτυξης που υποστηρίζεται από τις διαφημίσεις ήταν αρκετό είτε για να γιγαντώσει κάποιες εταιρείες είτε για να πείσει επενδυτές να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη κάποιων πλατφορμών.
Όμως το μοντέλο αυτό παρουσίασε ρωγμές τους τελευταίες μήνες. Η πίεση από τον πληθωρισμό μείωσε τα διαφημιστικά έσοδα, οι περιορισμοί ιδιωτικότητας που επέβαλλε η Apple δυσκόλεψε την παρακολούθηση της online δραστηριότητας των χρηστών και το σερβίρισμα στοχευμένων διαφημίσεων.
Γι’ αυτό και τους τελευταίους μήνες παρατηρούμε μια μεταστροφή στο επιχειρηματικό μοντέλο, που ίσως να μας προϊδεάζει ότι πλησιάζει το τέλος των δωρεάν social media. Οι χρήστες, στο σύνολό τους ή σε ένα σημαντικό ποσοστό τους, θα χρειαστεί πλέον να πληρώνουν για την παρουσία τους.
Είναι αλήθεια ότι η τάση προς αυτήν την κατεύθυνση είχε αρχίσει να εμφανίζεται αρκετά πριν την εμφάνιση του πληθωρισμού. Τα τελευταία χρόνια μια σειρά κινήσεων έδειχναν ότι κάτι αλλάζει: το Snapchat (δημοφιλής εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων που επιτρέπει στους χρήστες να ανταλλάσσουν εικόνες και βίντεο, που ονομάζονται Snaps, και εξαφανίζονται μετά την προβολή τους) χρέωνε όσους χρήστες ήθελαν πρόωρη πρόσβαση σε νέες λειτουργίες και χαρακτηριστικά, το YouTube σερβίριζε λιγότερες διαφημίσεις σε όσους κατέβαλαν μια μηνιαία συνδρομή, το Discord (διαδικτυακή πλατφόρμα επικοινωνίας και διάδρασης που άρχισε ως κανάλι για παίκτες/gamers και πλέον έχει αναπτυχθεί ως Social Medium. Επιτρέπει στους χρήστες να συμμετέχουν σε φωνητικά κανάλια, να συνομιλούν μέσω κειμένου με άλλους παίκτες και να δημιουργούν τις δικές τους κοινότητες) προσέφερε έναντι συνδρομής περισσότερες δυνατότητες παραμετροποίησης. Όμως, η τάση έγινε ακόμα πιο έντονη τους τελευταίους μήνες. Από το προηγούμενο Φθινόπωρο το Twitter χρεώνει την επιβεβαίωση των λογαριασμών (μετατροπή ενός λογαριασμού σε official με το αντίστοιχο μπλε tick) με ένα μηνιαίο πάγιο ποσό των 8 ευρώ, ενώ από τον προηγούμενο μήνα σε μια αντίστοιχη κίνηση η Meta Platforms ξεκινάει επίσης τη χρέωση επιβεβαίωσης λογαριασμών σε Facebook και Instagram με 12 δολάρια το μήνα.
Τι υπόσχονται οι πλατφόρμες για αυτή τη μηνιαία χρέωση; Όσοι για κάποιο λόγο έχετε χάσει την πρόσβαση στο λογαριασμό σας σε κάποια από τις πιο μεγάλες πλατφόρμες θα έχετε διαπιστώσει πόσο κακή ήταν η εμπειρία εξυπηρέτησης. Οι εταιρείες ισχυρίζονται ότι η υποστήριξη των εκατοντάδων εκατομμυρίων ή ακόμα και δισεκατομμυρίων χρηστών τους είναι μια κοστοβόρα διαδικασία για τις ίδιες και πρακτικά επιβάλλουν ένα τέλος για την παροχή της συγκεκριμένης υπηρεσίας. Μια ακόμα υπόσχεση είναι ότι το περιεχόμενοι που αναρτούν οι επιβεβαιωμένοι λογαριασμοί θα εμφανίζεται στο feed περισσότερων λογαριασμών. «Μεγαλύτερο reach» στη γλώσσα του marketing.
Πιθανώς για κάποιους από τους ιδιώτες χρήστες τα παραπάνω κίνητρα να μην είναι ικανά να τους πείσουν να πληρώσουν το μηνιαίο πάγιο. Όμως για τα εκατομμύρια των εταιρειών, αλλά και ελεύθερους επαγγελματίες, influencers που έχουν παρουσία στα social media είναι κρίσιμης σημασίας και η ταχύτατη ανάκτηση ενός λογαριασμού και η μεγαλύτερη διάχυση του περιεχομένου τους στις πλατφόρμες.
Προφανώς αυτή η αλλαγή ενέχει και ρίσκο. Σε μια εποχή που οι νέοι χρήστες ψάχνονται για εναλλακτικές εφαρμογές που μοιάζουν περισσότερο αυθεντικές και λιγότερο εμπορικές, η υιοθέτηση αυτής της νέας εμπορικής πολιτικής πιθανώς να τους απομακρύνει ακόμα πιο γρήγορα. Και τότε, μπορεί οι πλατφόρμες να έχουν έσοδα από τις εταιρείες, αλλά οι τελευταίες δεν θα έχουν πρόσβαση στο απαραίτητο κοινό για να προβάλλουν τα προϊόντα τους.
