Αν ήταν δυνατό να μεταφέρουμε μερικούς από τους πιο έξυπνους ανθρώπους από περίπου το 1920 στον σημερινό κόσμο, θα έμεναν τουλάχιστον έκπληκτοι με το πώς ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται πλέον πράγματα που αποτελούσαν ένα μεγάλο μυστήριο για πολλούς αιώνες.
Μόλις πριν από εκατό χρόνια, οι άνθρωποι δεν είχαν ιδέα πώς κληρονομούμε και μεταδίδουμε χαρακτηριστικά ή πώς ένα μεμονωμένο κύτταρο θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε έναν οργανισμό. Δεν ήξεραν ότι τα ίδια τα άτομα είχαν δομή. Ή γιατί υπάρχει βαρύτητα. Και δεν είχαν ιδέα πώς ξεκίνησαν τα πράγματα, είτε ήταν η ζωή στη Γη είτε το ίδιο το Σύμπαν.
Σήμερα, λόγω των θεμελιωδών ανακαλύψεων μπορούμε να απαντήσουμε ή τουλάχιστον να αρχίσουμε να απαντάμε σε αυτά τα μυστήρια. Αυτό έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και συχνά την καθημερινότητά μας. Πολλά από αυτά που θεωρούμε δεδομένα σήμερα είναι αποτέλεσμα μιας αλληλεπίδρασης θεμελιωδών επιστημών και τεχνολογίας, με το καθένα να οδηγεί το άλλο προς την πρόοδο.
Σ’ αυτά τα 100 χρόνια υπήρξαν μεγάλες στιγμές στην πρόοδο της επιστήμης που άλλαξαν εντελώς τις προοπτικές μας. Όπως η ανακάλυψη της δομής του DNA, που μας έδωσε τη δυνατότητα να καταλάβουμε τις γενετικές ασθένειες και ενδεχομένως πώς να τις διορθώσουμε. Ακόμα και να τροποποιήσουμε τα γονίδια ενός νεαρού ατόμου για να θεραπεύσουμε τον καρκίνο. Δεν είμαστε πλέον ένα «μαύρο κουτί», αν και η πολυπλοκότητά μας είναι τέτοια που μόλις τώρα αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πώς τα γονίδιά μας ρυθμίζουν το σώμα και πώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον μας.
Κάτι αντίστοιχο ισχύει για τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης για το πώς δημιουργήθηκε το Σύμπαν. Πριν από εκατό χρόνια η δημιουργία του Σύμπαντος ενέπιπτε για πολλούς στη σφαίρα της πίστης. Πλέον, παρακινούμενοι από την παρατήρηση ότι το Σύμπαν δεν είναι σταθερό, αλλά οι γαλαξίες διαστέλλονται πάντα μακριά ο ένας από τον άλλον, μπορέσαμε να καταλάβουμε ότι το Σύμπαν ξεκίνησε με μια Μεγάλη Έκρηξη από ένα μόνο σημείο. Και η αναζήτησή μας για γνώση για το «τι υπάρχει εκεί έξω» συνεχίζεται. Από τις αποστολές Απόλλων του προηγούμενου αιώνα, μέχρι το πανίσχυρο τηλεσκόπιο James Webb και την αναζήτηση βαρυτικών κυμάτων και εξωπλανητών, όλες αυτές οι εξελίξεις και ανακαλύψεις μας κάνουν πιο περίεργους για του Διάστημα.
Ανάλογης σημασίας ήταν και η πρόοδος στην τεχνολογία. Σήμερα, μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο γίνεται μέσω μιας ηλεκτρονικής οθόνης. Οι υπολογιστές είναι οι πηγές σύγχρονης γνώσης, όπως και το smartphone, που εξαρτώνται από πολλές θεμελιώδεις ανακαλύψεις. Από τα ενσωματωμένα τσιπ που αποτελούνται από τρανζίστορ, η εφεύρεση των οποίων είναι αποτέλεσμα της κατανόησης της κβαντικής μηχανικής. Τα συστήματα πλοήγησης, το γνωστό σε όλους GPS εξαρτάται από τη διόρθωση του χρόνου από τους δορυφόρους χρησιμοποιώντας τόσο την ειδική όσο και τη γενική θεωρία της σχετικότητας, θεωρίες που κάποτε οι άνθρωποι πίστευαν ότι δεν θα είχαν καμία πρακτική αξία.
Στη σύγχρονη εποχή, οι υπολογιστές οδηγούν τις εξελίξεις, με μηχανές που συνεχώς εκπαιδεύονται, αλλάζοντας τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη και η βελτίωση άλλων δημόσιων υπηρεσιών, και σύντομα θα οδηγήσουν σε αυτοκίνητα χωρίς οδηγό και πολύ εξελιγμένα ρομπότ. Προφανώς σ’ αυτό το σημείο καμπής, ο άνθρωπος πρέπει να λάβει ο ίδιος αποφάσεις για το πώς θέλουμε οι έξυπνες μηχανές να επιτρέψουν στην ανθρωπότητα να ανθίσει. Οι ίδιες οι ανακαλύψεις είναι ηθικά ουδέτερες, αλλά η χρήση τους δεν είναι. Κάτι ανάλογο ισχύει και στην περίπτωση της πυρηνικής σχάσης και της υπόσχεσης της ως αξιόπιστη πηγή ενέργειας, αλλά και της ανάπτυξης των πιο καταστροφικών όπλων μέχρι σήμερα.
Η επιστήμη είναι η επιδίωξη της γνώσης για τον κόσμο γύρω μας και τον ίδιο μας τον εαυτό, αλλάζοντας τη ζωή μας προς το καλύτερο. Ζούμε σχεδόν δύο φορές περισσότερο σήμερα από ό,τι οι πρόγονοί μας τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα και η ποιότητα της ζωής μας είναι πολύ καλύτερη από ό,τι ήταν τότε. Και το οφείλουμε στην επιστήμη. Αλλά οι χρήσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν διαμορφώνονται μόνο από την επιστήμη και τους επιστήμονες. Εξαρτώνται από μια αλληλεπίδραση πολιτιστικών, οικονομικών και πολιτικών παραγόντων.
Αδιαμφισβήτητα, η επιστήμη είναι ένας θρίαμβος της ανθρώπινης γνώσης και η κατανόηση των πολλών χρήσεών της μπορεί να μας βοηθήσει να συμμετέχουμε σε αποφάσεις που μας επηρεάζουν όλους.
