H υγεία ενός φυσικού περιβάλλοντος, η βιοποικιλότητα ξεκινάει από τους πιο μικρούς οργανισμούς. Η ύπαρξή τους σε μεγάλους πληθυσμούς είναι κρίσιμη έτσι ώστε η αλυσίδα χλωρίδας και πανίδας να εξασφαλίζει την απαραίτητη ισορροπία.
Η μέλισσα ανήκει σε αυτά τα είδη που ένας υγιής πληθυσμός τους είναι δείκτης υγείας ενός οικοσυστήματος. Είναι ίσως ο πιο σημαντικός επικονιαστής της φύσης. Σύμφωνα με μελέτες, το 35% των καλλιεργειών τροφίμων και το 75% των ανθοφόρων φυτών στον κόσμο εξαρτώνται από τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές.
Η Ελλάδα έχει μια μακριά σχέση με τη μέλισσα, από τη μυθολογία μέχρι σήμερα, ενώ σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΕ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους παραγωγούς μελιού μεταξύ των 27 κρατών-μελών, όπως και το σύνολο των χωρών της λεκάνης της Μεσογείου.
Όμως τα πράγματα δεν εξελίσσονται καλά για τη μέλισσα, καθώς ο πληθυσμός τους απειλείται εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων. Πιο συγκεκριμένα, ο πληθυσμός της μέλισσας στην Ευρώπη έχει μειωθεί κατά το 1/3 του συνόλου, με κύρια αίτια την κλιματική αλλαγή, τη χρήση φυτοφαρμάκων, την απώλεια οικοτόπων, τη μόλυνση του περιβάλλοντος, ακόμα και από ασθένειες ή την είσοδο ξενικών επεκτατικών ειδών, όπως για παράδειγμα η ασιατική σφήκα.
Όμως η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει νέες λύσεις για να βοηθήσει τους μελισσοκόμους να μειώσουν τις απώλειες του πληθυσμού και να βελτιώσουν την υγεία των μελισσών. Έχουμε αναφερθεί και σε προηγούμενο άρθρο για το ρόλο που μπορούν να προσφέρουν ψηφιακές λύσεις και εργαλεία στην πρόληψη των πυρκαγιών, οι οποίες και στη χώρα μας έχουν καταστρέψει, μεταξύ άλλων, και σημαντικούς πληθυσμούς μελισσών. Χαρακτηριστικό και πιο πρόσφατο παράδειγμα, αυτό των πρόσφατων πυρκαγιών στη βόρεια Εύβοια, που έπληξε έντονα τους μελισσοκόμους της περιοχής και κατ’ επέκταση την τοπική οικονομία.
Όμως, η ελπίδα που προσφέρει η τεχνολογία για την αναστροφή της τάσης δεν εξαντλείται μόνο σ’ αυτό το πεδίο. Αντιθέτως, παρέχει ένα εύρος λύσεων για την παρακολούθηση της υγείας των πληθυσμών και την ιχνηλάτηση πιθανών κινδύνων που υπό άλλες συνθήκες περνούν απαρατήρητοι.
Η πρόβλεψη και η ανάλυση της συμπεριφοράς των μελισσών είναι ένα τέτοιο πεδίο. Χρησιμοποιώντας μικρόφωνα, κάμερες και άλλες προηγμένους αισθητήρες ο άνθρωπος μπορεί να συλλάβει πολύτιμα δεδομένα από τις μέλισσες και τις κυψέλες για την εμφάνιση κάποιας απειλής. Η θερμοκρασία, η υγρασία, η πυκνότητα των μελισσών, ακόμα και τα ακουστικά δεδομένα μπορούν να αναλυθούν πλέον και με τη χρήση προγνωστικών ΑΙ μοντέλων να αναζητούνται μοτίβα συμπεριφορών και ανωμαλίες στην υγεία των αποικιών των μελισσών.
Ένα ερευνητικό πρόγραμμα, το Hiveopolis, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προχωράει σε ένα ακόμα επίπεδο, με τη χρήση της ρομποτικής. Με τη δημιουργία μιας μέλισσας ρομπότ που θα μπορεί να κατευθύνει όλες τις μέλισσες σε μια κυψέλη, προς το νέκταρ και τη γύρη ή ακόμα και μακριά από επικίνδυνες περιοχές που περιέχουν φυτοφάρμακα ή άλλες απειλές. Οι ρομποτικές μέλισσες μιας άλλης εταιρείας, μπορούν να πραγματοποιήσουν επικονίαση καλλιεργειών, όπως και την επιτήρηση ή παρακολούθηση των καιρικών συνθηκών.
Μια άλλη πιο προχωρημένη ιδέα είναι αυτή της χρήσης ηλιακής ενέργειας για την θέρμανση έως και τους 40 βαθμούς κατά περιόδους ενός μελισσιού. Θερμοκρασία που δεν είναι επιβλαβής για τη μέλισσα, αλλά μπορεί να προσφέρει προστασία από διαφόρων ειδών απειλές, όπως τα ακάρεα.
Όπως διαπιστώνουμε, η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να προσφέρει πολλές χρήσιμες λύσεις για την προστασία της μέλισσας, αυτού του μικρού οργανισμού της φύσης με τον πολύ μεγάλο και σημαντικό ρόλο που παίζει στην ισορροπία των οικοσυστημάτων.
