Ένας στους έξι ανθρώπους παγκοσμίως θα παρουσιάσει στη διάρκεια της ζωής του κάποια μορφή αναπηρίας. Η λειτουργική ικανότητα των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) διαφέρει δραματικά από κράτος σε κράτος και εξαρτάται από τις διαθέσιμες υποδομές στο περιβάλλον στο οποίο ζουν. Και ενώ ο φυσικός κόσμος αντιμετωπίζει μακροχρόνιες προκλήσεις προσβασιμότητας, φαίνεται πως ο ψηφιακός κόσμος εξελίσσεται σε ένα περιβάλλον υψηλής λειτουργικότητας, ανεξαρτήτως αναπηρίας. Η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στην πληροφορική και στις επικοινωνίες περιλαμβάνει λύσεις που διευκολύνουν την κοινωνική συμπερίληψη, σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση και η απασχόληση.
Οι λύσεις προσβασιμότητας στον ψηφιακό κόσμο περιλαμβάνουν υποστηρικτικές τεχνολογίες. Ο όρος υποστηρικτική τεχνολογία αναφέρεται σε οποιοδήποτε μέρος εξοπλισμού ή λογισμικού το οποίο, προσαρμοζόμενο σε ένα υπολογιστικό σύστημα, επαυξάνει ή βελτιώνει τις λειτουργικές δυνατότητες του καθενός, που μπορεί να έχει έλλειψη όρασης ή ακοής (π.χ. οθόνες Braille), κινητικές δυσκολίες (π.χ. συσκευή Sip-n-Puff για εντολές μέσω αναπνοής), αντιληπτικές διαταραχές (π.χ. φωνητικές εντολές, χρωματικοί συνδυασμοί και φωτεινότητα) κ.α.
Τα ψηφιακά εργαλεία μπορούν να βοηθήσουν την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες. Για να μπορούν να αξιοποιηθούν τα εργαλεία προσβασιμότητας, είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός των λειτουργικών περιορισμών στη φάση σχεδιασμού των υπηρεσιών. Με την κατανόηση των περιορισμών και την εύρεση καινοτόμων λύσεων προσφέρεται ευκολία στην πρόσβαση σε όλους ανεξαιρέτως τους τελικούς χρήστες μίας ηλεκτρονικής υπηρεσίας. Για παράδειγμα οι φωνητικές εντολές είναι μια λύση που δόθηκε για την ψηφιακή προσβασιμότητα και σήμερα χρησιμοποιείται εκτενώς από όλους τους χρήστες. Επιπρόσθετα, η χρήση φωνητικών εντολών όπως το “call mom” παρέχει ένα παραπάνω επίπεδο ασφάλειας, καθώς ένα έξυπνο κινητό μπορεί να καλέσει ένα συγγενικό πρόσωπο ή την πυροσβεστική σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Με την ευρεία διάδοση των ψηφιακών εργαλείων παρέχεται η δυνατότητα ενεργής παρουσίας στον ψηφιακό κόσμο χωρίς διακρίσεις. Μέχρι πρότινος η έλλειψη φυσικής πρόσβασης σε χώρους εκπαίδευσης και εργασίας είχε ως μακροχρόνιο αποτέλεσμα την αδυναμία ανάπτυξης δεξιοτήτων και την αυξημένη ανεργία σε αυτή την ειδική κατηγορία πληθυσμού. Ο αντίκτυπος στις επιχειρήσεις είναι προφανής καθώς η παρουσία ΑμεΑ σε θέσεις ευθύνης αφορά μεμονωμένες εξαιρετικές περιπτώσεις.
Η πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην εργασία είναι αναφαίρετο και κατοχυρωμένο δικαίωμα. Η εκτεταμένη χρήση των ψηφιακών εργαλείων, η οποία έγινε και πιο έντονη στη διάρκεια της πανδημίας της νόσου Covid-19, ενίσχυσε τη συμμετοχή όλων των χρηστών στην εκπαίδευση, στην εργασία και στην κοινωνία. Η τηλε-εργασία και η τηλε-εκπαίδευση έγιναν η νέα κανονικότητα, ενώ αποτελούν διεκδικήσεις του αναπηρικού κινήματος εδώ και πολλά χρόνια.
Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί να λειτουργήσει εκπαιδευτικά. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη από την εταιρία τεχνολογίας Dell, το 85% των θέσεων εργασίας που θα υπάρχουν το 2030 και δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα, αφορούν σε ψηφιακές υπηρεσίες που θα περιλαμβάνουν ταχύρρυθμη ψηφιακή εκπαίδευση. Η πανδημία έδωσε τη δυνατότητα σε άτομα με ειδικές ικανότητες να εκπαιδευτούν, να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να διεκδικήσουν περισσότερες θέσεις εργασίας. Τα λειτουργικά προβλήματα διαβίωσης που προκύπτουν καθημερινά με την αναπηρία, προκαλούν και αναπτύσσουν τη δημιουργική σκέψη και την κουλτούρα εύρεσης λύσεων ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες. Σύμφωνα με μελέτη της Accenture, οι εταιρίες που πρωτοστατούν στην ενσωμάτωση ΑμεΑ έχουν κατά 28% αυξημένα κέρδη. Η δυνατότητα απομακρυσμένης εργασίας δημιούργησε μια νέα εργασιακή κοινότητα και τη δυνατότητα νέου μοντέλου επιχειρείν. Εφόσον η φυσική παρουσία δεν ήταν απαραίτητη, η ψηφιακή δικτύωση της πανδημίας διεύρυνε τον κοινωνικό κύκλο και έβαλε την αναπηρία στο επίκεντρο επαγγελματικών και κοινωνικών εξελίξεων.
Στα κοινωνικά δίκτυα η απόσταση εξανεμίζεται και τα ΑμεΑ βρήκαν ένα τρόπο έκφρασης, απελευθέρωσης και ψηφιακού ακτιβισμού. Αποτελούν ένα δραστήριο πληθυσμό, που αφιερώνει αρκετές ώρες στα κοινωνικά δίκτυα, αναπαράγοντας εικόνες και απόψεις που συχνά δημιουργούν αίσθηση και προκαλούν συζητήσεις. Υπάρχουν γνωστές περιπτώσεις όπου σε ελάχιστο χρόνο συγκεντρώθηκαν χρήματα με τη μέθοδο του crowdfunding για θεραπείες παιδιών στο εξωτερικό. Την περίοδο της πανδημίας υπήρχε έλλειψη παροχής υπηρεσιών φροντίδας και αδυναμία εξόδου από το σπίτι. Οι δομές φιλοξενίας έγιναν εστίες υπερμετάδοσης. Hashtags όπως #HighRiskCovid19 και #NoBodyIsDisposable ανακίνησαν συζητήσεις για το γενικότερο πλαίσιο περίθαλψης και ποιότητας ζωής.
Ο ακτιβισμός στα ψηφιακά μέσα είναι στοχευμένος κυρίως σε καμπάνιες γύρω από τις πολιτικές και τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ικανότητες, τα τεχνολογικά εργαλεία και την κοινωνική ευαισθητοποίηση. Ο ψηφιακός κόσμος έδωσε βήμα σε νέα πρόσωπα με ξεχωριστές εμπειρίες να πουν την ιστορία τους. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων προκάλεσε τη σύγκριση και τη συσχέτιση πολιτικών, κουλτούρας και οδηγιών για προσβάσιμους προορισμούς ανά τον κόσμο. Δημιουργήθηκε μια νέα βάση δεδομένων διαφορετικών δοκιμασμένων πρακτικών προσβασιμότητας, καταρρίπτοντας κοινωνικούς αποκλεισμούς και στερεότυπα σε διεθνές επίπεδο. Τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα και συνεχώς εμπλουτίζονται έχουν τη δυναμική να οδηγήσουν σε ένα κύμα παγκόσμιων λύσεων για την κοινωνική ενσωμάτωση.
Οι ψηφιακές εφαρμογές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπευτικούς σκοπούς. Πέραν της απευθείας ενημέρωσης για νέες θεραπείες και νέες πρακτικές αποκατάστασης, δίνεται μια μοναδική ευκαιρία, με πλατφόρμες όπως το Metaverse, νέων απελευθερωτικών εμπειριών. Ένας άνθρωπος σε αμαξίδιο μπορεί να πάει μια βόλτα επαυξημένης πραγματικότητας στην παραλία και να περπατήσει στην άμμο. Μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία μπορεί με αντίστοιχο τρόπο να ξεφύγει από τα στενά όρια ενός ιατρείου, δημιουργώντας νέες πρακτικές στην επιστήμη της ψυχιατρικής. Η δυναμική και η εξέλιξη νέων εφαρμογών διαφαίνεται εξαιρετικά υποσχόμενη για ανθρώπους που βιώνουν περιορισμούς στον φυσικό κόσμο.
Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί να γίνει περισσότερο και γρηγορότερα προσβάσιμος από το φυσικό κόσμο. Η ψηφιακή προσβασιμότητα καλύπτει ανάγκες όλης της κοινωνίας καθώς αρκετοί πολίτες, έστω για λίγο διάστημα, μπορεί να ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Οι υποστηρικτικές τεχνολογίες θα πρέπει να ενσωματωθούν σε όλη την αλυσίδα κοινωνικής δραστηριότητας. Η ψηφιακή προσβασιμότητα ανοίγει ορίζοντες εκπαίδευσης, εργασίας και έχει πολλαπλά οφέλη στην ανεξαρτητοποίηση των ΑμεΑ, στην οικογένεια και στην κοινωνία.
